Bomenplantacties geen goed idee?

Stop met boomplantacties

Bioloog Tobias Ceulemans, docent Conservatiebiologie aan de KU Leuven,is kritisch voor de populaire boomplantacties die in het kader van klimaatacties georganiseerd worden. Een studie van zijn onderzoeksgroep toont aan dat de opslag van CO2 (broeikasgas) in de bodem trager verloopt bij aanplanten in vergelijking met spontane bossen. Bomen planten kost volgens hem ook nodeloos meer geld en middelen van de al erg schaarse natuurbehoudsmiddelen.

Op de opinieblazijden van de VRT-webstek schrijft hij hierover:

We bevinden ons momenteel midden in het plantseizoen van bomen. Een goede zaak zal u denken, bomen slaan namelijk CO2 op, dus hoe meer, hoe beter! Bomen planten is een welkome afwisseling van het lijdzaam ondergaan van de dagelijkse negatieve berichten over het klimaat. Het biedt namelijk de kans om de mouwen op te stropen en zélf concreet actie te ondernemen.

Wellicht daarom dat steeds meer aanplantacties de kop opsteken die goedbedoelende mensen aantrekken om hun groene hart te verwarmen. Nochtans is een eenvoudige optelsom voldoende om in te zien dat het een typische greenwashing-illusie (oppoetsen van groen imago, red.) betreft. Volgt u even mee.

Plantgoed moet eerst ergens gekweekt worden. Dit vindt plaats op boomakkers waar de jonge boompjes dicht bijeen worden opgekweekt, vaak vanuit zaden van slechts enkele ouderbomen. Ze zijn dus genetisch nauw verwant en de gebruikelijke sterke natuurlijke selectiedruk valt bijna geheel weg. Jaarlijks worden duizenden boompjes besteld, dus er is veel kweekplaats voor nodig. Daarom worden ze vaak geïmporteerd uit grootschalige kwekerijen in het oosten van Europa. Hierdoor zijn het bomen die uit een ander, meer continentaal klimaat komen.

Foto Editiepajot/Felix Merckx©

Wat is er mis met dit plaatje? 

1. Bodems verstoren, zoals op akkers, veroorzaakt CO2-uitstoot van organische stof in de bodem.
2. De boompjes moeten worden verzorgd op grote kwekerijen -dit gebeurt met tractoren- en moeten vervolgens worden verplaatst naar de plantlocaties (tweemaal CO2-uitstoot, zeker bij transport vanuit Oost-Europa). De kwekerij neemt bovendien ruimte in beslag die anders misschien door een écht bos of andere natuur ingenomen kon worden.
3. De boompjes zijn vaak aan elkaar verwant en worden dicht bij elkaar gekweekt wat een ideale broeihaard is voor ziekteverwekkers.
4. De boompjes worden soms met de schop geplant, maar ook met een machinale bodemboor. Opnieuw bodemverstoring met CO2-uitstoot én CO2 uitstoot door machinaal planten.
5. Een boomaanplant wordt achteraf met bosmaaiers gemaaid zodat ruigtekruiden de jonge boompjes niet overwoekeren. Weerom: CO2-uitstoot.
6. Er wordt rond de boompjes meestal een plastic beschermgaas gebonden tegen vraat. Nogmaals CO2-uitstoot voor de plasticproductie! Bovendien belandt het plastic in de natuur aangezien deze gazen zelden of nooit worden verwijderd voor ze geleidelijk afbrokkelen en in het milieu verdwijnen.
7. Tot slot gebruikt men in aanplanten meer dan eens ecologisch volledig absurde boomcombinaties en vind je steevast invasieve exoten in de aanplanten zoals late guldenroede die onverhoopt meekomen met het plantgoed.

Je hoeft geen wetenschapper te zijn om te begrijpen dat vooraleer het aangeplante boompje zijn eerste CO2 opslaat, hij eerst al zijn eigen aanzienlijke koolstofvoetafdruk moet compenseren.

Als de aanplantactie geen ziekten of invasieve soorten vanuit de kwekerijen introduceert. Kijk maar naar onze es, die door een invasieve schimmel massaal afsterft met daardoor bijkomende CO2-uitstoot. Ons meest recente onderzoek toont aan dat er tot driemaal meer ziekteverwekkende schimmels in aanplanten aanwezig zijn dan in spontane bossen. Dit onderzoek wees ook uit dat CO2-opslag in de bodem trager verloopt in aanplanten dan in spontane bossen. Het behoeft geen betoog dat aanplanten geld kost en dit terwijl men evengoed de onvermijdelijke spontane verbossing kan afwachten vanuit de spreekwoordelijke hangmat.

Aangezien bomen in onze streken sowieso spontaan opschieten, zijn boomplantacties daardoor nog eens zo ironisch. Bomen planten is alleen in specifieke omstandigheden wenselijk, bijvoorbeeld in de tropen waar het plaatselijk microklimaat ongeschikt geworden is, in stedelijke omgevingen, voor het behoud van waardevolle relictpopulaties of voor houtvesterij met het oog op kappen voor houtproductie. 

Het behoeft geen betoog dat aanplanten geld kost, zowel voor de aankoop van plantgoed als voor de arbeidsuren, en dit terwijl men evengoed de onvermijdelijke spontane verbossing kan afwachten vanuit de spreekwoordelijke hangmat. Samengevat: geen werk, minder ziekten, geen plastic, snellere CO2-opslag en geen extra CO2-uitstoot... Wat wil je nog meer?

Natuurbeheerorganisaties zwichten helaas steeds vaker onder druk van de publieke opinie

Enige kritische reflectie van onze natuurorganisaties of goedbedoelende besturen en verenigingen die bomen planten lijkt daardoor aangewezen. Natuurbeheer­organisaties zwichten helaas steeds vaker onder druk van de publieke opinie.

Zo stoppen ze meer en meer met het plaatselijk noodzakelijke kappen van bomen voor biodiversiteitsherstel. Hun reeds te schaarse middelen worden daarnaast eerder in deze nodeloze boomplantacties gestoken om hun publiek imago te greenwashen, dan in detailbeheer om onze laatste noodlijdende biodiversiteitsrelicten te behouden.

En dat terwijl deze ‘’publieke opinie’’ opgezweept wordt door een beperkte groep mensen die sociale media gebruiken om misleidende of foutieve informatie te verspreiden.

In plaats van boomplantacties kan men evengoed bossen uitbreiden door "eekhoornactiviteiten" te organiseren

Wat dan met de (terechte) publieke verzuchtingen om iets voor het klimaat te doen? In plaats van boomplantacties kan men evengoed bossen uitbreiden door "eekhoornactiviteiten" te organiseren waarbij je duizenden eikels (of andere zaden van bomen) uitdeelt die kinderen en volwassenen de grond in kunnen stoppen (net als een eekhoorn doet). 

Men kan gemakkelijk én gratis de zaden massaal verzamelen in lokale bossen, de bodem wordt niet te veel verstoord en machines zijn onnodig. Zulke activiteiten kunnen even goed een positieve duw geven aan het imago én zijn veel ecologisch verantwoorder. Beeld je maar eens in: de directeur van Natuurpunt vzw, onze kersverse minister van Omgeving of de burgemeester van je gemeente verkleed als eekhoorn: uitstraling en plezier verzekerd!